Unuk mnapakan gambaran yang lbh jlas nang ngkaan kankaragaman haya, smak uraannya brku n:
1. Kankaragaman Haya Tngka Gn
Apa yang maksu ngan kankaragaman haya ngka gn? Unuk mnmukan jawaban n, cobalah ama anaman bunga mawar. Tanaman n mmlk bunga yang brwarna-warn, apa brwarna mrah, puh aau kunng. Aau paa anaman mangga, kankaragaman apa Ana mukan anara lan paa bnuk buahnya, rasa, an warnanya.
Dmkan juga paa hwan. Ana apa mmbanngkan ayam kampung, ayam huan, ayam ras, an ayam lannya. Ana akan mlha kankaragaman sfa anara lan paa bnuk an ukuran ubuh, warna bulu an bnuk pal (jnggr).
Gambar 1. Kankaragaman gn paa ayam
Kankaragaman warna bunga paa anaman mawar. Bnuk, rasa, warna paa buah mangga, sra kankaragaman sfa, warna bulu an bnuk pal paa ayam, n smua sbabkan olh pngaruh prangka pmbawa sfa yang sbu ngan gn. Smua makhluk hup alam sau spss/jns mmlk prangka asar pnyusun gn yang sama. Gn mrupakan bagan kromosom yang mngnalkan cr aau sfa suau organsm yang brsfa urunkan ar nuk/orang ua kpaa kurunannya.
Gn paa sap nvu, walaupun prangka asar pnyusunnya sama, ap susunannya brba-ba brganung paa masng-masng nuknya. Susunan prangka gn nlah yang mnnukan cr aau sfa suau nvu alam sau spss.
Apa yang mnybabkan rjanya kankaragaman gn? Prkawnan anara ua nvu makhluk hup sjns mrupakan salah sau pnybabnya. Kurunan ar hasl prkawnan mmlk susunan prangka gn yang brasal ar kua nuk/orang uanya. Kombnas susunan prangka gn ar ua nuk rsbu akan mnybabkan kankaragaman nvu alam sau spss brupa varas-varas (varas) yang rja scara alam aau scara buaan.
Kankaragaman yang rja scara alam aalah akba aapas aau pnysuaan r sap nvu ngan lngkungan, spr paa rambuan. Fakor lngkungan juga uru mmpngaruh sfa yang ampak (fnop) suau nvu sampng nukan olh fakor gnknya (gnop). Sangkan kankaragaman buaan apa rja anara lan mlalu prkawnan slang (hbrsas), spr paa brbaga jns mangga.
Prbaan sfa paa jns mangga apa Ana ama paa abl brku:
No.ManggaBnuk BuahRasaarma1.
2.
3.golk
kun
gonglonjong panjang
bula lur, bsar
bula, kclmans
mans
lbh mansak wang
wang
ak wang
Paa manusa juga rapa kankaragaman gn yang mnunjukkan sfa-sfa brba, anara lan ukuran ubuh (bsar, kcl, sang); warna kul (ham, puh, sawo maang, kunng); warna maa (bru, ham, cokla), sra bnuk rambu (kal, lurus, krng). Cobalah prhakan r Ana snr! Cr aau sfa apa yang Ana mlk? Ssuakan ngan uraan aas?
2. Kankaragaman Haya Tngka Jns
Dapakah Ana mmbakan anara umbuhan klapa arn, npah an pnang? Aau mmbakan jns kacang-kacangan, spr kacang anah, kacang buncs, kacang kapr, an kacang hjau? Aau Ana apa mmbakan klompok hwan anara kucng,harmau, snga an cah? Jka hal n apa Ana bakan ngan bnar, maka palng ak sknya ana lah mngahu nang kankaragaman jns.
Unuk mngahu kankaragaman haya ngka jns paa umbuhan aau hwan, ana apa mngama, anara lan cr-cr fsknya. Msalnya bnuk an ukuran ubuh,warna, kbasaan hup an lan-lan.
Conoh, alam kluarga kacang-kacangan, anara lan; kacang anah, kacang kapr, kacang hjau an kacang buncs. D anara jns kacang-kacangan rsbu Ana apa ngan muah mmbakannya, karna anara mrka mukan cr-cr yang brba anara cr sau ngan yang lannya. Msalnya ukuran ubuh aau baang (aa yang ngg an pnk); kbasaan hup (umbuh gak, aa yang mramba), bnuk buah an bj, warna bj, jumlah bj, sra rasanya yang brba.
Gambar 2. Kankaragaman jns paa kacang-kacangan
Conoh lan, kankaragaman paa kluarga kucng. D kbun bnaang, Ana apa mngama hwan harmau, snga, cah an kucng.
Gambar 2. Kank ragaman jns paa hwan (a) harmau, (b) sngan, (c) kucng an () cah.
Walaupun hwan-hwan rsbu rmasuk alam sau famla/suku Fla, ap anara mrka rapa prbaan-prbaan sfa yang mncolok. Msalnya, prbaan warna bulu, p lorngnya, ukuran ubuh, ngkah laku, sra lngkungan hupnya.
Cobalah Ana prhakan prbaan sfa ar hwan brku n :
No.Cr-crKucngHarmauSngaCah1.
2.
3.
Ukuran ubuh
Warna bulu
Tmpa hup
Kcl
Ham, puh, kunng
Huan, rumah
Bsar
Ham, puh, kunng
Huan
Bsar
Ham, puh, kunng
Huan
Sang
Ham/ puh
Pohon
Dmkan pula paa klompok umbuhan yang umbuh aaran ngg an aaran rnah akan mmprlhakan prbaan-prbaan sfa paa ngg baang, aun an bunga. Conohnya klapa, arn, pnang, an lonar, spr ampak paa abl pngamaan brku n.
NoCr-crKlapaArnPnangLonar1.Tngg Baang&g;30m25m2515-30m2.Daun-Panjang angka aun 75-150cm
-Hlaan aun 5m, ujungruncng an kras-Panjang angka aun 150cmTangka aun pnk-Panjang angka aun 100cm
-Hlaan aun bula, p aun brcangap mnjar3.BungaTongkolTongkolTongkolBulr
Gambar 2. Kankaragaman paa suku Palma
Dar conoh-conoh aas, Ana apa mngahu aa prbaan aau varas sfa paa kucng, harmau, snga an cah yang rmasuk alam famla/suku Fla. Varas paa suku Fla n mnunjukkan kankaragaman paa ngka jns.
Hal yang sama rapa juga paa anaman klapa, arn, pnang, an lonar yang rmasuk suku Palma aau Arcaca.
3. Kankaragaman Haya Tngka Ekossm
D lngkungan manapun Ana muka bum n, maka Ana akan mnmukan makhluk hup lan slan Ana. Smua makhluk hup brnraks aau brhubungan ra ngan lngkungan mpa hupnya.
Lngkungan hup mlpu komponn bok an komponn abok. Komponn bok mlpu brbaga jns makhluk hup mula yang brsl sau (un slulr) sampa makhluk hup brsl banyak (mul slulr) yang apa lha langsung olh ka. Komponn abok mlpu klm, cahaya, bauan, ar, anah, an klmbaban. In smua sbu fakor fsk. Slan fakor fsk, aa fakor kma, spr salnas (kaar garam), ngka kasaman, an kanungan mnral.
Bak komponn bok maupun komponn abok sanga bragam aau brvaras. Olh karna u, kossm yang mrupakan nraks anara komponn bok ngan komponn abok pun brvaras pula.
D alam kossm, sluruh makhluk hup yang rapa alamnya slalu mlakukan hubungan mbal balk, bak anar makhluk hup maupun makhluk hup ngan lngkungnnya aau komponn aboknya. Hubungan mbal balk n mnmbulkan ksrasan hup alam suau kossm. Apa yang mnybabkan rjanya kankaragaman ngka kossm? Prbaan lak gografs anara lan mrupakan fakor yang mnmbulkan brbaga bnuk kossm.
Gambar 2. Kankaragaman kossm (a) paang rumpu (b) paang unra (c) gurun pasr
Prbaan lak gografs mnybabkan prbaan klm. Prbaan klm mnybabkan rjanya prbaan mpraur, curah hujan, nnsas cahaya maahar, an lamanya pnynaran. Kaaan n akan brpngaruh rhaap jns-jns flora (umbuhan) an fauna (hwan) yang mnmpa suau arah.
D arah ngn rapa boma Tunra. D mpa n ak aa pohon, yang umbuh hanya jns lumu. Hwan yang apa hup, anara lan rusa kuub an bruang kuub. D arah brklm sang rpa boma Taga. Jns umbuhan yang palng ssua unuk arah n aalah umbuhan confr, an fauna/hwannya anara lan anjng huan, an rusa kuub.
Paa klm rops rapa huan hujan rops. Huan hujan rops mmlk flora (umbuhan) an fauna (hwan) yang sanga kaya an branka ragam. Kankaragaman jns-jns flora an fauna yang mnmpa suau arah akan mmbnuk kossm yang brba. Maka rbnuklah kankaragaman ngka kossm.
Toalas varas gn, jns an kossm mnunjukkan rapa plbaga varas bnuk, pnampakan, frkwns, ukuran an sfa lannya paa ngka yang brba-ba mrupakan kankaragaman haya.
Kankaragaman haya brkmbang ar kankaragaman ngka gn, kankaragaman ngka jns an kankaragaman ngka kossm. Kankaragaman haya prlu lsarkan karna alamnya rapa sjumlah spss asl sbaga bahan mnah prakan varas-varas unggul. Klsaran kankaragaman haya paa suau kossm akan rganggu bla aa komponn-komponnnya yang mngalam gangguan.
Gangguan-gangguan rhaap komponn-komponn kossm rsbu apa mnmbulkan prubahan paa aanan kossmnya. Bsar aau kclnya gangguan rhaap kossm apa mrubah wuju kossm scara prlahan-lahan aau scara cpa pula. Conoh-conoh gangguan kossm , anara lan pnbangan pohon huan-huan scara lar an prburuan hwan scara lar apa mngganggu ksmbangan kossm. Gangguan rsbu scara prlahan-lahan apa mrubah kossm skalgus mmpngaruh kankaragaman ngka kossm. Bncana anah longsor aau lusan gunung brap, bahkan apa mmusnahkan kossm. Tnu juga akan mmusnahkan kankaragaman ngka kossm. Dmkan halnya ngan bncana sunam.