Evaluasi yang diberikan pada peserta didik untuk menghasilkan karya pemikiran yang kreatif


Banyak prmasalahan una nyaa yang apa slsakan ak hanya ngan mnggunakan kcrasan. Banyak orang yang cras, ap sampa har uanya hup basa-basa saja, bahkan banyak yang hup ngan kgaan yang run spr mnja Aparaur Spl Ngara (ASN), mngrjakan pkrjaan run ar har k har, ar ahun k ahun, bkrja scara run ar awal sampa purnaugas. Smnara u, banyak pula orang yang mampu mncar cara baru, jalan baru, aau langkah baru unuk mmcahkan prmasalahan, bak unuk hup maupun unuk pnghupan, shngga apa mmnuh kbuuhan ar yang prlukannya. Akhrnya, jalah mrka mnja orang yang kagorkan sukss. D snlah pran kravas yang jarang umbuhkmbangkan paa r psra k.

Kraf

Banyak fns nang kraf, yang palng srhana aalah fns mnuru Mllr (2005), spanjang bukan mngop suah kagorkan sbaga ssuau yang kraf. Kka anak SD mna mnggambar ngan conoh gambar yang bua guru papan uls, basanya mur akan brusaha mnggambar sbagamana gambar yang bua guru. Guru akan sgra mnyalahkan mur jka hasl gambarnya ak sama. Dngan langkah spr u, nu ak aka naa gambar lan aau bolh kaakan mur brusaha mngop gambar guru. Mngapa guru ak mmna mur mnggambar gambar yang brba ngan conoh yang bua guru? Jka guru mnggambar pmanangan ngan ua gunung, aa maahar, sbuah sunga anara ua gunung, an aa sbuah pohon yang ampak ar ka, maka mngapa ak mnanya anak sau m sau apa yang akan gambar olh masng-masng mur? Mungkn aa anak yang hanya ngn mngambar sau gunung, aa yang anpa gunung, aa ua gunung ngan bagan aas ruup awan, aa yang bagan bawahnya yang ruup awan, aa yang sau gunung an ssnya ruup awan, aa yang mnambah pohon, aa yang mnggan jns pohon, an gambar lan yang brba. Dngan mkan, jka aa 40 anak, akan haslkan 40 pmanangan yang brba sau ngan yang lan.

Dfns yang lan, kraf brhubungan ngan pross kognf ngka yang palng ngg (Anrson & Krahwohl al., 2001), yakn sbaga suau pross mngkras yang mlpu kmampuan mrancang, mnyusun hposs, an mnghaslkan prouk baru. Dngan fns n, maka akan haslkan banyak karya psra k. Dalam hal rancangan, akan aa brbaga ragam unuk suau ma aau pokok bahasan. Objk ba, mo ba, lama waku pnlan ba, an banyak fakor yang apa varaskan, akan mnghaslkan karya mprs yang brba-ba. Jka pun hanya sbaas rancangan, maka akan banyak haslkan rancangan yang nu akan brba anara sau mur ngan mur yang lan.

Hal yang sama juga uls olh Dmr (2006), bahwa brpkr kraf brrngan ngan ranah afkf jnjang braspras/brkngnan/brca-ca (aspr), juga ranah pskomoor/snsormoor jnjang brnovas/mngaakan grak baru (nnova), an brrngan pula ngan ranah sosal jnjang mngubah/mnukar/mmpngaruh phak lan unuk mnguku gagasan/nakannya (convr).

Mash mnuru Dmr, alam kaannya ngan akvas pmblajaran an mlakukan ssuau (larnng an ong) jnjang/fas kmpa ranah kognf, afkf, pskomoor/snsormoor, an sosal mmlk jalnan sau sama lan mmbnuk sau ksauan (uny). Mlakukan ssuau yang orsnal mrupakan hasl ngras ar kmampuan brkras sbaga kmampuan puncak oman kognf brngras ngan kmampuan afkf braspras (aspr), kmampuan snsormoor brnovas (nnova), an kmampuan sosal mngonvrs k hal baru (convr). Dmr mnyajkan scara smulan aspk kognf, afkf, snsormoor, an sosal, bsra ngrasnya sbaga sau ksauan (uny) sbagamana sajkan paa Tabl 1.

Tabl 1
Doman yang Dkmbangkan alam Pmblajaran

Pmblajaran kraf vrsus pngajaran kraf

Kn & Kn (2007) mmbr caaan srus prhal mana yang lbh brmakna anara pmblajaran kraf aaukah pngajaran yang kraf. Pmblajaran kraf mngharapkan mur mnja mur yang kraf slah slsa pmblajaran, smnara pngajaran kraf pnk brupaya mnggunakan brbaga ma an sng nformas ngan harapan agar mur apa mnguasa konn pmblajaran. Olh karna u, pngajaran kraf jusru akan mnghaslkan mur yang sanga ak kraf.

Conoh srhana, mur mna mncampur caran yang aa alam bool brnomor 1 sampa 10. Guru prama mmna mur hanya mlaporkan caran bool nomor brapa yang campur an mna mncaa apa hasl yang prolh slah campur sra mur mna mlaporkannya alam bnuk abl. Jka aa mur yang ksulan mmbua abl barulah guru mmbmbngnya. Guru kua mmna kpaa mur ngan langkah prama mncampur ua caran bool an mna mncaa prubahan warna yang rja an aakah caran yang campur apa brcampur. Mur buakan abl sbaga brku.

Gurulah mnja kraf karna juga akan mmbua banyak abl spr sbaga brku.

Guru prama jusru mngharapkan murlah yang kraf mmbua abl ssua ngan banyaknya caran yang campur. Bukan malah sbuk snr mnyapkan banyak abl unuk s murnya.

Mol pmblajaran unuk pngmbangan brpkr kraf

Mkansm ransformas sbaga n pross pmblajaran aalah alam konks mngubah psra k ar pmula mnja ahl. Pngahuan apa kuasa, psra k apa brupa pngahuan klaraf, pngahuan prosural, pngahuan konspual, pngahuan analogk, an pngahuan logk (Farnham, 1994).

Pngahuan klaraf aalah pngahuan yang apa ungkapkan mlalu ulsan, ucapan, huruf bral, lambang mamaka, an lan-lan. Smnara u, pngahuan prosural mrupakan pngahuan alam bnuk rangkaan nakan yang harus monsraskan.

Pngahuan konspual ar sg konsp aa ua jns, yakn (a) kagor an (b) skmaa. Pngahuan konspual kagor fnskan sbaga afar arbu-arbu, sangkan pngahuan konspual skmaa mnambahkan k alamnya arbu mporal an spasal, spr pa an/aau skrp.

Pngahuan analogs srng sbu majr/khayalan, yau pngahuan yang mnghubungkan ssuau yang aa alam an luar kpala. Pngahuan n prolh mlalu pmaparan unggal (sngl xposur), snsor rangsang, an mmor mngnganya. Jns blajar n plajar alam krangka krja yg sbu paragma blajar coba-coba (on-ral larnng).

Pngahuan logka mrupakan ssm sbab-akba mana molnya hubungkan ngan apa mnja apa. Implkas an hubungannya mungkn bnar mungkn ak, ssua ngan sanar sans, ap sanar u mrupakan sfa yang mlka (Pag mnrangkan caranya ngan mnghlangkan kbuuhan yang mnsak). Hal n karna pngahuan logka lah aa alam r ssorang ngan mlakukan lahan pnalaran.

Paa knyaaannya, srag pmblajaran ak mmbaas sfa paragma pmblajaran maupun pnguasaan pngahuan. Mnuru pngalaman, aa mpa klompok srag pmblajaran yang mlk guru, yakn (a) brbcara (spr brcramah, brcra, mmbaca caaan, an mngnformaskan) (b) prunjukan (spr pmolan an monsras), (c) plahan, an () mmfaslas lngkungan blajar agar rja suas blajar manr.

Smua srag pmblajaran (rmasuk pnguaan, pmanfaaan ma, an sbaganya) apa muncul alam kmpa kagor rsbu ssua ngan ngka nraks sosalnya. Dngan mkan, prlu plh srag pmblajaran yang mmbr pluang bag brkmbangnya pola brpkr vrgn paa psra k.

Pmahaman nang pngahuan umum an pngahuan khusus akan apa mnjawab pranyaan yang brka ngan brpkr krs. Pngahuan umum mncakup (a) pngahuan nang s/konn yang alam hal n bukan hanya faka an nformas, ap juga pngalaman prsonal ssorang, (b) pngahuan nang bnuk, mana pngahuan apa mmbakan anarbnuk bna mnuru furnya, (c) pngahuan konsonal, yakn pnrapan pngahuan nang konn aau bnuk, apa mnja lbhkan alam suasana humor, apa pula apa aanya spr mlaporkan hasl pnlan. Brba ngan pngahuan umum, komposs pngahuan khusus slalu kakan ngan ugas khusus. Komposs pngahuan khusus pun brka ngan bnuk an prosur (Smagoronsky & Smh, 1992).

Umumnya, pmblajaran slalu kakan ngan prouk yang harapkan apa haslkan olh psra k. Dalam hal n, sap ugas khusus brkaan ngan ksposs, argumnas, skrps, an naras. Dalam pmblajaran, sap pngahuan khusus mmrlukan srag khusus yang brba ngan yang lan brganung kpaa kbuuhan spsfk yang brkaan ngan ugas yang harus slsakan psra k. Pmblajaran skolah mnngah lbh mmnngkan pnguasaan pngahuan khusus.

Pmbaruan kurkulum harus rus lakukan agar pross pmblajaran apa mncapa hasl ssua harapan. Dalam pmbaruan kurkulum, mlka ga hal uama, yakn (a) hasl blajar, alam hal n kakan ngan kbrhaslan alam suau ara program yang luas, (b) kurkulum rngras, alam hal n kbjakan kurkulum harapkan apa mmpromoskan pmblajaran yang rngras, an (c) pnlaan, alam hal n harapkan guru apa mnla kmajuan hasl blajar psra k ngan mngnfkas nkaor-nkaor hasl blajar, mngmbangkan mofkas knk pnlaan unuk nvu psra k, mnla pross an hasl blajar sap psra k, an mnrapkan brbaga knk pnlaan. Ja, bukan skaar kgaan unuk mmorsas an pngmbangan kramplan asar (Hargravs . al., 2002).

Awalnya, pran guru ampaknya mash mnja snral alam pnylnggaraan pmblajaran skolah. D AS, sjak unangkannya No Chl Lf Bhn Ac (NCLB) ahun 2002, salah sau hal yang prbakan aalah nang ar mnylnggarakan pmblajaran sbaga suau profs guru, bagamana mngkonspualsasnya alam ujuan pmblajaran an paa akhrnya bagamana upaya unuk mnngkakan prsas psra k. Dalam lngkup NCLB, profs mngajar nk ngan kualas guru. Olh karna u, plahan an pngujan (sng) panang sbaga salah sau kunc unuk pmbaharuan pnkan. Asums yang paka alam kaannya ngan guru, pmblajaran olh guru an kualas guru.

Panangan NCLB brka ngan guru, pmblajaran yang slnggarakan guru, an kualas guru pau pranyakan. Tunuan pnngkaan skor pras jusru mmbaas aau mruks kurkulum an jusru brnangan ngan ujuan NCLB unuk mncpakan kkuaan pkrja an konom yang kompf. Dar ss guru, sorang guru harus mmlk vs aau panangan yang sanga luas ar apa yang mnja ujuan praksnya. Pmblajaran akan brhasl jka guru mampu brpkr lbh jauh arpaa kka a brr pan klas, sama spr pmblajaran yang ak baas olh ruang klas.

Pmblajaran yang sukss bukanlah pmblajaran yang mnrapkan srag brasarkan hasl rs smaa. Akan ap, jusru pmblajaran yang bangun brasarkan prbakan ar prakk yang brulang-ulang. Iu smua mnggambarkan bagamana guru an psra k brsama-sama mmbangun kurkulum, bagamana pngalaman guru paukan ngan kulur an bahasa mrka alam krangka nrpraf. Pncpaan lngkungan konusf yang bnar-bnar mnukung kgaan blajar brar mncpakan brbaga alrnaf yang ssua ngan kbuuhan psra k alam blajar. Psra k lbh mungknkan unuk mnmukan r mrka snr an brusaha mnjawab pranyaan mrka snr, bukan skaar mnjawab ngan cara hafal anpa pkr, an mmungknkan psra k akf ngan gagasan mrka. Dalam konks aas, konsp pmblajaran yang kmukakan mrka sjalan ngan karakrsk pmblajaran brbass kravas (Cochran & Lyl, 2006).

Slan branggung jawab rhaap pnylnggaraan pmblajaran, guru juga branggung jawab alam mmbrkan sposs/kpuusan rnu kpaa psra knya. Kbakan, kpulan, mmlk harapan ngg kpaa psra k an r mrka, mnk psra k brpkr krs, mmpunya ka bkrja yang kua, an mmlk ksaaran an  pnghargaan rhaap kragaman buaya yang plajar alam lraur. Aa hubungan anara sposs yang rflkskan olh guru ngan fkvas pmblajaran (Hlm 2006).

Brbass konsp Bloom yang baru, pmblajaran apa bakan mnja pmblajaran asar (basc larnng), pmblajaran rapan (appl larnng), an pmblajaran asonal (aonal larnng). Kga bnuk pmblajaran rsbu ak apa rlpas ar arg yang ngn capa (Dmr, 2006).

Pmblajaran asar (basc larnng) crkan aanya ralsm (apa yang akan psra k kahu) an s/konn brsfa snsal. Prolhan aspk kognf brupa pross mngahu an mmaham. Pmblajaran brsfa rumnr. Konsp prlukan an harus kuasa olh psra k. Pnk mngajarkan apa yang harus plajar psra k. Olh karna u, ajarkan alam bnuk pross yang rsrukur an ngan oman s yang sanar. Dalam hal n, harus aa waku ambahan bla psra k blum mnguasa.

Pmblajaran rapan (appl larnng) crkan olh pragmasm (apa yang apa psra k prbua), brsfa pngmbangan. Pnkanan paa pnrapan, analss, an valuas, shngga suah komplks an mnja brsfa nvual bag sap psra k. Pnk hanya mmbmbng (ak mngajarkan) agar psra k apa umbuh kmampuan aplkasnya. Konn/s sanga pnng, pross luws, an oman s mnysuakan. Capaan hasl yang harapkan apa brvaras an ksmpaan pmblajaran sakan sbaga anangan bag masng-masng psra k.

Pmblajaran asonal (aonal larnng) karakrsas olh alsm aau aspras psra k. Pmblajaran brumpu paa apa yang mnja aspras psra k unuk mncapa prolhan sampa paa aaran novas aau hal-hal baru. Prolhan ar aspk kognf mncakup (a) pross mnynss ar brbaga komponn unuk mnghaslkan sau gabungan yang punya ar, (b) brmajnas alam ar mncpakan an mnjlajah gambaran mnal ar suas yang ak rsajkan scara fsk, an (c) brkras alam ar mncpakan hal-hal yang baru yang brba ngan yang suah aa. Pmblajaran asonal mnja brsfa prsonal bag sap psra k. Pnk hanya sbaga faslaor yang brugas mlayan psra k shngga psra k psra k ”rbangkkan” unuk mnmukan hal baru. Konn/s pmblajaran brupa hal-hal yang baru, pross pmblajaran brsfa opn-nn, an unuk mngmbangkan oman yang mnukung kunkan. Hasl blajar yang brba jusru harapkan an orongan brkan kpaa sap psra k unuk apa mmnuhnya.

Brpkr kraf ra kaannya ngan gaya blajar ssorang. Mnuru McCarhy, gaya brpkr psra k apa bakan mnja mpa macam p, yakn p (a) vrgr, (b) asmlaor, (c) konvrgr, an () akomoaor. Tp vrgr mmlk omnans brpkr pola C an D. Pola brpkr p C ana ngan cr-cr suka bkrja alam klompok, ukar mnukar , suka bkrjasama, punya spr yang ngg unuk brhasl. Aspk nla an rlg sanga mwarna jalan pmkrannya, slalu ngn brhasl. Brpkr pola D ana ngan kmampuan vsual, holsk, maforal, kraf, magnaf, konspual, spasal, flksbl, an nuf. Kmampuan rsbu ra kaannya ngan hal-hal yang mnaang, snss, brman, mpan, vs, prncanaan yang sragk, konks yang lbh luas, jwa kwrausahaan, prubahan, an pmbaharuan (Lumsan & Lumsan, 1995).

Pmblajaran kognf ak apa psahkan ar pmblajaran afkf. Forma plajaran yang brhasl aalah mngahu, mngagum, mmplajar, an mnykap apa yang aa alam opk yang bahas aau knal ngan mngahu mngagum, blajar, an mnykap (Know, Wonr, Larn, Affc aau KWLA). Dalam forma KWLA, psra k mmprkua konsruks pngahuan baru swaku mrka mmprluas pmblajaran kognf ngan mngnal rspons afkf mrka. Blajar ak rja alam kkosongan afkf. Swaku psra k scara saar mnggunakan pnngnya an mna mrka snr paa nformas yang baru saja baca, nampaknya mrka u mmaham an mngnga nformas u lbh bak (Manvll, 1994).

Mnymbangkan pmblajaran brbass sanar an pmblajaran unuk mngmbangkan kravas mnja mnark karna anara pmblajaran brbass sanar an pmblajaran unuk mngmbangkan kravas mrupakan ua spkrum yang sfanya brkbalkan. Sanar mrupakan suau konsp ham an puh aau konsp yang pas, mnyaakan sasaran hasl blajar yang sanga jlas ngan pnlaan yang garskan, smnara kravas aalah suau slah yang sul unuk gambarkan. Kka mngvaluas anara sanar an kravas, jlas bahwa kuanya mmanu psra k ngan brbaga cara sra pran unuk blajar. Pmkran kraf ngan jlas rpsah ar pmkran skunsal. Kmampuan brpkr anals brasosas ngan sanar an pnkan rasonal. Sananya salah sau komponn plajaran rsbu ku, maka ksmbangan alam gaya brpkr apa rpngaruh. Pnapan bagamana caranya mngngraskan kravas k alam suau ssm yang brbass sanar sanga pnng unuk mmprmbangkan kbuuhan blajar bag psra k brbaka. Unuk u prlu plh srag pmblajaran cocok unuk mmblajarkan kravas.

Srag unuk mmblajarkan kravas apa lakukan ngan cara, anara lan (a) mmbanu prkmbangan majnas an khayalan psra k ngan mnyakan pluang unuk mlakukan pnulsan yang kraf, (b) mnrapkan pkrjaan yang brsfa nrsplnr an pmcahan prmasalahan yang mnawarkan brmacam prspkf ar suu panang yang brba, (c) mmbrkan ksmpaan kpaa psra k unuk mnggunakan banyak waku blajarnya alam  proyk yang prluas an prkaya luar kramplan asar yang harus kuasanya an mnyakan waku yang cukup unuk akvas yang kraf, () mmanfaakan pran knolog unuk mmcahkan masalah, () mmanfaakan nrn unuk mncar nformas an mmpromoskan hasl krja psra k, (f) mnrapkan suau krangka kurkulum spr achng for nllcual an moonal larnng yang mmua komponn kravas ngan mmasukkan pngoprasan pmkran vrgn alamnya, (g) mnrapkan mol pmblajaran yang mnasarkan paa kravas, (h) mnyakan pmblajaran yang brba-ba ssua ngan kbuuhan masng-masng psra k ssua ngan gaya blajar mrka, () mmprluas knk pnlaan yang gunakan unuk mnla psra k (Burk, 2007).

Baca juga:   Th Dvrgn Thnkng of Basc Sklls of Scncs Procss Sklls of Lf Aspcs on Naural Scncs Subjc n Inonsan Elmnary School Suns

Aa ua ukuran nang pngran ’kravas lmah’ alam IPA, yakn (a) harus asarkan paa apa yang rl krjakan olh sans, yau alam konks rs lmah an (b) alam krangka yang ssua ngan kbuuhan an kmampuan psra k. Dmns kravas mnyangku (a) prson, (b) prouk, (c) pross, an () lngkungan yang kraf. Saknya aa mpa maa rana rka prakk alam pnkan IPA, yakn (a) pmblajaran kraf, (b) sn an IPA, (c) pnmuan alam IPA, an () hakka ar IPA. Pmblajaran unuk kravas brar kravas suau hasl plajaran aau ‘labl krvas sbaga ujuan’, bukan pmblajaran kraf alam pngran kravas guru alam pngran pmblajaran yang mnggunakan pnkaan majnaf agar lbh mnark, mnggarahkan, an fkf, brsfa rbuka, brornas psra k, brsfa ksporaor, an mnggunakan srag pmblajaran brbass klompok rmasuk alam akvas laboraorum/lapangan.

Pmblajaran IPA yang kraf paa asarnya psra k mna unuk mlakukan pnmuan aau nkur (nqury)  scara rbuka, aau mngrjakan ugas-ugas yang brka ngan pnylkan, shngga psra k mlakukan kgaan spr kgaan kraf yang lakukan olh lmuwan alam mlakukan rs lmah. Pnkaan kognf mnyaakan bahwa pmblajaran apa mnysuakan r ngan mngmbangkan pola pnalaran yang kraf. Psra k IPA skolah aalah ‘pmkr srhana’, olh karnanya cnrung bolh unuk mnggunakan pross lmah manapun ngan cara yang brba ar para lmuwan (Kn & Kn (2007).

Pmblajaran kravas lmah apa saja srupa ngan ‘kramplan an rn IPA paa ahun 1960-an sampa 980-an, yakn brupa sau rangkaan kramplan pnalaran (spr kramplan mnglasfkas, mnyusun hposs, an mlakukan nrpras) yang prknalkan sbaga prwaklan pmkran lmah agar mnja brmanfaa alam hup. Hal u apa ajarkan mlalu pmblajaran IPA. Mskpun mkan, pnkaan n srng krk karna rangkaan kramplan spr u bukan spsfk IPA an apa kmbangkan ngan mngabakan pmblajaran IPA. Olh karna u, apa yang plajar prlu lbh fokuskan kpaa jns prmasalahan, pngahuan, an konks mana rangkaan kramplan rsbu prgunakan (Kn & Kn, 2007).

Pnkaan musnsor mnja sanga pnng unuk rapkan alam pmblajaran karna apa unuk mrangsang psra k agar apa brkmbang kmampuan oak kanan an kr scara smbang. D alam pnkan yang sanga uama aalah bagamana psra k banu unuk mmbnuk asosas-asosas alam oaknya shngga npu aau masukan snsor sampa k pross nurolog an mnghaslkan oupu aau luaran yang ksprsf. Pmblajaran yang hanya laksanakan ngan mmbnuk asosas mlalu snsor unggal (on snss). Hal u kurang mngunungkan. Jka guru/pnk mmbasakan unuk mmanfaakan mul-snsor (sbaga prformans/knrja yang paukan) nunya akan mmbrkan kunungan karna mnjakan psra k mampu mlakukan banyak asosas. Dngan mmanfaakan mul-snsor mmbrkan pluang bag psra k unuk mngunakan brbaga jalur nural alam oak. Dngan mkan, psra k akan brkmbang kmampuan brpkrnya, bak kmampuan brpkr konvrgn maupun kmampuan brpkr vrgnnya (Chrs, 2000).

Aa bbrapa mol pmblajaran yang mmlk pluang yang bak unuk mngmbangkan kmampuan brpkr vrgn unuk mmbangun kmampuan brpkr krs. Mol aau knk pmblajaran curah pnapa (bransormng) sbaga salah saunya (Arhron, 2005: 1; Hur, 1994). Dalam kgaan curah pnapa mlbakan pmbangkan sluruh /gagasan kraf an ak rsrukur ar psra k. Prolhan ar knk n aalah unuk mmprolh sbanyak mungkn gagasan/ alam suau pro waku yang sngka ngan ahulu ngan mlonarkan suau prmasalahan sbaga gagasan pokok aau gagasan kunc  (Vosburg, 2010).

Mskpun pmblajaran curah pnapa mmlk klmahan karna hanya sampa paa pnyampaan an ak mnghaslkan langkah nyaa, namun curah pnapa ngan cpa apa mmbangkkan ngan bragam prspkf/suu panang, mmbrkan konrbus unuk mmbangun klompok, an apa mmbangkkan gagasan yang fuursk (Hur). Dalam mol pmblajaran curah pnapa, fakor pmlhan pranyaan akan sanga mnnukan rja aknya pross brpkr vrgn. Pranyaan yang brkan kpaa psra k unuk mmunculkan aau mrangsang kmampuan brpkr vrgn aalah pranyaan alam orr brpkr yang ngg an harus mrupakan pranyaan rbuka (Coll & Chappa, 1994). Namun mkan, mash aa fakor yang prlu prhakan, yakn pranyaan harus ujukan kpaa sap nvu psra k shngga psra k raorong unuk brpkr, aanya pmbran waku yang cukup bag psra k brksmpaan unuk brpkr (Croom & Sar, 2005). Kaaan yang mnynangkan juga akan sanga mmpngaruh knrja pross brpkr psra k. Psra k ak bolh alam alam kaaan yang rkan (Torranc, 1979).

Mol kua aalah mol knk mnuls bbas aau mngarang (fr-wrng). Kka ssorang mnuls bbas maka psra k yang brsangkuan akan mmusakan r paa opk rnu yang uls anpa hn nang hal-hal yang brka ngan apa yang sang ulsnya unuk suau pro waku rnu yang sngka. Dngan mkan, akan sanga mmbanu psra k unuk mnghaslkan brbaga pmkran nang suau opk, yang ku ngan mngaur kmbal gagasan an organsas pmkrannya mnja pola-pola yang rorgansas.

Mol yang kga aalah mol pmaan pmkran (mn mapng). Mol n mlbakan plakan gagasan yang rcurah alam wuju suau pa vsual aau gambar yang mnunjukkan hubungan anargagasan. Ssorang apa mnuangkan gagasannya mula ngan suau opk uama/gagasan pokok yang kmuan bua cabang-cabang ar opk uama/gagasan pokoknya shngga mnghaslkan aspk aau bagan sbaga subopk/aau bagan ar opk uama/gagasan pokok. Dar sap aspk aau cabang ar subopk uamanya car prcabangannya lag unuk mnmukan sub-subopk aau sub-subgagasan. Akhrnya akan rcpa suau gambaran vsual aau pa opk yang apa kmbangkan psra k. Dalam hal n, yang rlba aalah kmampuan brpkr vrgn an skalgus kmampuan brpkr konvrgn. Karna paa saa ssorang mncar cabang aau anak cabang maka yang bkrja aalah pross mncar bagan yang lbh kcl mlalu pross brpkr vrgn. Sbalknya, paa saa psra k mrunu apakah sub-sub opk/sub-subgagasan bnar-bnar bagan yang mnukung sub-opk maka yang rja aalah pross brpkr konvrgn.

Mol lan yang brpons unuk mngmbangkan kmampuan brpkr vrgn unuk mmbangun kmampuan brpkr krs aalah mol proyk an mol pnyusunan porofolo mol proyk mlpu kgaan mrancang, mlaksanakan, sra mlaporkan hasl proyk, bak scara ruls maupun scara lsan. Smnara u, mol porofolo mmbr pluang bag sap psra k unuk mmlh s porofolo (Gronlun, 1998). Dngan mkan, alam kgaan proyk  aa unsur mncar unuk mmlh masalah, mncar pmcahan masalah, an mncar srag plaporan, yang smuanya harus mlbakan banyak alrnaf sblum psra k mngambl kpuusan shngga mlbakan pross brpkr vrgn an konvrgn.

Dalam mmplajar lngkungan, apa slnggarakan ngan mol srvc larnng yang crkan aanya plbaan psra k unuk mmcahkan prmasalahan lngkungan lokal sbaga upaya unuk mmanu psra k mmaham prmasalahan lngkungan global yang sanga komplks sfanya. Implmnas mol srvc larnng ana ngan plbaan psra k unuk ku mnylsakan prmasalahan lngkungan lokal mlalu acon am projc. Srvc-larnng yang brhasl mngkombnaskan anara suara/gagasan psra k, kbuuhan masyaraka, rflks, an valuas. Dngan mngangka su nyaa yang aa lngkungan an masyaraka skar, psra k bbas unuk mngusung prmasalahan k alam klas an kmuan mmlh salah sau anaranya unuk slsakan. Dngan mkan, srvc larnng mmaukan pmkran konvrgn an vrgn. Pmkran konvrgn alam bnuk pngamblan kpuusan mula ar pnapan masalah sra hasl nakan yang prolh sangkan pmkran vrgn brkmbang saa psra k mlakukan curah pnapa unuk mncar gagasan-gagasan kraf unuk mmcahkan masalah (Domnguz & McDonal, 2005).

Mol pmblajaran brman pran (rol playng), cocok unuk pmblajaran nang lngkungan, msalnya ngan mngakan su lokal an su global akan sanga mmbanu psra k mmaham prmasalahan lngkungan scara uuh (Hull, 2000). Dngan brman pran maka pluang brkmbangnya pmkran konvrgn an vrgn apa brlangsung ngan bak.

Pmblajaran ngan mol smngly smpl yang sajkan alam bnuk “Akvas Bosfr” yang brpusa paa psra k—spr pmblajaran pnmuan/nkur, han-on, an mns-on, pmcahan masalah—apa mmbanu psra k unuk mmpralam pmahaman mrka rhaap kolog mlalu kgaan brsfa opn-n. Dngan “akvas Bosfr” apa mmfaslas psra k scara akf unuk mnumbuhkan konsps-konsps paa r mrka (Karlan, 2000).

Pmbran kombnas pranyaan konvrgn an vrgn paa smua jnjang kognf ngg mmbanu psra k mngmbangkan kramplan unuk pmcahan masalah. Pranyaan yang brsfa vrgn aalah pranyaan yang ak akan mmbrkan jawaban ya aau ak. Pranyaan yang awal ngan kaa spr: “mngapa”, “bagamana”, “apa yang ana pkrkan”, an lannya yang sjns akan mmbrkan banyak kmungknan jawaban. Dngan mkan, psra k akan mnjawab pranyaan-pranyaan rsbu ngan banyak kmungknan jawaban yang bnar sbaga cr brpkr vrgn. Pranyaan yang brsfa vrgn crkan (a) mmlk banyak jawaban yang bnar, (b) paka unuk mmna psra k alam mmcahkan masalah, an (c) brupa pranyaan rbuka (Croom & Sar, 2005).

Pmkran yang suah rpola mmungknkan mngrjakan ugas run ngan cpa an l. Namun mkan, akan mnyulkan ssorang unuk mmprolh gagasan baru an solus kraf bla mnghaap prmasalahan, ruama prmasalahan yang ak basa. Kravas aalah pnympangan aau vas ar pngalaman an prosur yang lah mlk. Banyak orang brmasalah unuk mlakukan suau hal karna pkran suah mmpola. Kka pkran yang suah rpola u nggalkan, akan muncul ak brhngga blangan solus kraf unuk mlakukannya. Aspk lan ar kravas aalah pmbangkan gagasan baru, ngan cara mofkas, ngan mlakukan ujuh jalan mnuju kravas, yakn (a) mnggan, (b) mngkombnaskan, (c) mnysuakan, () mmofkas, mmprbsar, aau mnambahkan, () mnmpakan unuk pnggunaan yang lan, (f) mnghapuskan, an (g) mnyusun kmbal aau mmuarbalkkan (rvrs). Dngan mmbrkan pranyaan kpaa psra k mngku ujuh jalan mnuju kravas aas akan brmunculan banyak gagasan yang smula hampr ak rpkrkan (Mchalko, 2000).

Sbaga conoh, unuk mngnfkas cr makhluk hup scara kraf apa plh.

Inkaor:

    Mnnukan snr objk an gjala yang akan ama.Mnyusun snr abl hasl pngamaan yang lakukan.Mnaas snr kmungknan ksalahan alam mlakukan pngamaan an pngukuranMnympulkan snr hasl pngamaan yang lah lakukan

Conoh alam mmbrkan skor s knrja unuk mngukur kmampuan mngkras, apa klasfkas brasarkan banyaknya jawaban yang sama alam sau klas. Bua sap m lngkap ngan rubrk an krra kravas, sbaga conoh aalah sbaga brku.

Skor 1 jka jawaban mur banyak yang sama, sbanyak &g; 40% klas.
Skor 2 jka jawaban mur ak banyak yang sama, yakn sbanyak &g;20 – 40% klas.
Skor 3 jka jawaban mur sk skal yang sama, yakn palng banyak 20% klas.

Brku conoh pnykoran unuk sau m.

Soal

    Bra ubuh ayam apa kahu ngan mnmbangnya, ap ak akan apa kahu jka hanya mnmbang gambar aau foonya. Slan bra ubuhnya, ulslah ua conoh lan yang ak apa kahu hanya ar gambar aau foonya!

Pnapan skor karya sbaga hasl kras psra k lakukan ngan cara mmrnc aspk yang akan br skor ar prouk yang haslkan bsra krra ap aspk rsbu.

Conoh: Aspk an skor ap aspk unuk hasl karya brupa karangan lmah.

    Juul:
    Skor 1 juul ak ssua s
    Skor 2 juul mlbar ak fokus paa s
    Skor 3 juul ssua s

Msalnya:
Pngaruh aun salam rhaap kshaan à skor 1
Pngaruh ksrak aun salam rhaap kaar gula arah à skor 2
Efkvas oss ksrak aun salam rhaap kaar gula arah à skor 3

    Laar blakang, bua krranya!Tujuan an manfaa, bua krranya!Rumusan masalah, bua krranya!Pmbahasan, bua krranya!Smpulan, bua krranya?Jns an kmuakhran rfrns, bua kranya?

Dapa pula ambah ngan aspk frkuns konsulas:

Skor 1 jka &g;2 kal konsulas
Skor 2 jka 1–2 kal konsulas
Skor 3 jka anpa konsulas

Slanjunya bua lmbar pnskoran alam bnuk abl yang mmua kolom skor guru an kolom skor mur. Dalam hal n mur mna mlamprkan skor yang prolh aas karangan lmah yang a bua.

Tabl 2 Pnykoran

Dmkan pula, jka hasl karya brupa laporan proyk maka harus rnc aspk/komponn laporan rsbu bsra krra unuk pnykoran ap-ap aspk laporan rsbu.

DAFTAR PUSTAKA

Anrson, L.W. & Krahwohl, D.R. al (Es.). (2001). A Taxonomy for larnng, achng, an assssng: A rvson of Bloom’s axonomy of ucaonal objcvs. Boson: Allyn & Bacon.

Burk, A.A. (2007). Th Bnfs of Equalzng Sanars an Cravy: Dscovrng a Balanc n Insrucon [Vrs lkronk]. Gf Chl Toay, 30, 1, 58-63.

Chrs, S. B. (2000). Th bran: Ulzng mul-snsory approachs for nvual larnng Syls [Vrs lkronk]. Eucaon, 121, 2, 327-330.

Cochran, S.M. & Susan L Lyl, S.L. (2006). Troublng mags of achng n no chl lf bhn [Vrs lkronk]. Harvar Eucaonal Rvw, 76, 4, 668-699.

Croom, B. & Sar, K. (2005). Gng from Q o A: Effcv qusonng for ffcv larnng [Vrs lkronk]. Th Agrculural Eucaon Magazn, 78, 1,  12-14.

Croom, B. (2004). Ar hr any quson? ambl paa anggal 29 Agusus 2007 ar  hp://www.rcor.org/faul.asp ID Numbr: 11282.

Dmr, P. (2006). Nw Blooms n Esablsh Fls: Four Domans of Larnng an Dong [Vrs lkronk]. Ropr Rvw, 28, 2, 70-78.

Domnguz, L. & McDonal, J. (2005). Envronmnal Srvc-larnng Projcs: Dvlopng sklls for acon [Vrs lkronk].  Grn Tachr, 76; 13-17.

Ebl, R.L. & Frsb, D.A. (1986). Essnals of ucaonal masurmn. Nw Jrsy: Prnc Hall, Inc.

Gronlun, N.E. (1998). Assssmn of sun achvmn, 9-h. Boson: Allyn an Bacon.

Hargravs, A., Earl, L., & Schm, M.  (2002). Prspcvs on alrnav assssmn rform [Vrs lkronk]. Amrcan Eucaonal Rsarch Journal, 39, 1, 69-95.

Hur, F. (1994). Br bransormng [Vrs lkronk].  Tranng & Dvlopmn, 48, 11, 57-59.

Karlan, J.W. (2000). Th bosphr challng: Dvlopng cologcal lracy [Vrs lkronk]. Grn Tachr, 62, 13-18.

Kn, P. M. & Kn, V. (2007). Cravy n scnc ucaon: Prspcvs an challngs for vlopng school scnc [Vrs lkronk]. Sus n Scnc Eucaon,  43, 1-37.

Lumsan, E. & Lumsan, M. (1995). Crav problm solvng: Thnkng sklls for a changng worl. Nw York: McGraw-Hll, Inc.

Manvll, Th.F. (1994). KWLA: Lnkng h affcv an cognv omans [Vrs lkronk]. Th Rang Tachr, 47, 8, 679-680.

Mllr, J.L. (2005). Mn magc: How o vlop h 3 componns of nllgnc ha mar mos n oay’s worl. Nw York: Th McGraw-Hll Compans, Inc.

Mchalko, M. (2000). Four sps owar crav hnkng [Vrs lkronk]. Th Fuurs, 34, 3, 18-21.

Smagoronsky, P. & Smh, M.W. (1992). Th Naur of Knowlg n Composon an Lrary Unrsanng: Th Quson of Spsfcy. Rvw of Eucaonal Rsarch, 62, 3, 279-305.

Smh, J.K. (2003).  Rconsrng rlably n classroom assssmn an grang [Vrs lkronk].

Torranc, E.P. (1979). Thr sag mol for achng for crav hnkng. Dalam: Lawson, A.E. Th psychology of achng for hnkng an cravy. Columbus: ERIC.

Vosburg, S.K. (2010). Th ffcs of posv an ngav moo on vrgn-hnkng prformanc [Vrs lkronk]. Cravy Rsarch Journal. Volum 11, 1998 – Issu 2. Pp 165-172. Publsh onln 08 Jun 2010. hps://o.org/10.1207/s15326934crj1102_6.

Evaluas spr apa yang Ana brkan psra k unuk mnghaslkan karya pmkran yang kraf?

Evaluas spr apa yang ana brkan paa psra k unuk mnghaslkan karya pmkran yang kraf aalah ngan mmancng suau . I akan mmbrkan ampak kraf. I mwakl konsp, flosof, pmkran, aau saran nang kmungknan nakan.

Evaluas spr apa yang brkan kpaa psra k?

Evaluas hasl blajar psra k yang lakukan olh guru mncakup bbrapa hal, spr pnlaan skap, pngahuan, an kramplan.

Bagamana Mmbanu psra k unuk mlah brpkr kraf klas?

Tps Mnngkakan Sswa Brpkr Kraf!. Brman. Brman aalah hal yang mnynangkan bag sswa. … . Mngksploras Banyak Tmpa. Ajaklah sswa unuk brkunjung k mpa-mpa luar klas. … . Mmbr Ruang Brkras. … . Mmbua Ssuau Brsama. … . Dskus. … . Mmbrkan Aprsas..

Bagamana cara mmunculkan kraf paa psra k alam pross pmblajaran?

Cara mnngkakan kravas paa sswa. Brkan ugas krajnan angan. … . 2. Brkan aprsas an saran aas ugas krajnan angan yang lakukan sswa. … . 3. Gunakan ma pmblajaran vo. … . 4. Basakan sswa unuk mmbrkan pnapa. … . Brkan ugas krja klompok scara run. … . 6. Bua mn mappng..



Selengkapnya Disini

Leave a Reply

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *